Modernisering van het consumentenrecht

In een wet van 20 maart 2022 werden 2 richtlijnen omgezet in Belgisch recht. Die brengen belangrijke wijzigingen in het consumentenrecht aan, voor wat de verkoop van goederen met een digitaal element betreft en voor wat de verkoop van digitale inhoud en digitale diensten betreft. Omdat het een Europees initiatief is, gelden de nieuwe regels overal in Europa, maar niet daarbuiten.

In Belgisch recht

In 2011 werden op Europees niveau de eerste initiatieven genomen om het consumentenrecht aan te passen aan de digitale markt. In de loop van 2015 kwamen daar twee voorstellen van richtlijn uit voort. Het ene voorstel moest bepaalde aspecten van de overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud regelen. Het andere voorstel focuste op sommige aspecten van de overeenkomsten voor online-verkoop en de andere verkopen op afstand van goederen; het voorstel werd uiteindelijk uitgebreid tot alle verkoopkanalen. Beide richtlijnen werden in de eerste helft van 2019 definitief. Ze werden onlangs omgezet in Belgisch recht. Dat gebeurde op 31 maart 2022, met een wet van 20 maart 2022, die op 1 juni 2022 in werking zal treden.

De wet bevat twee grote luiken. In het ene luik worden de regels omtrent de verkoop van goederen gemoderniseerd. Het andere luik voegt een nieuwe titel toe aan het oud Burgerlijk Wetboek rond de verkoop van digitale inhoud en diensten.

Luik 1: Verkoop van goederen met een digitaal element

Het gaat hier om de slimme thermostaat in uw huis, de smartwatch aan uw pols...

Een hoofdregel bij dit type van overeenkomsten is dat de verkoper aan de koper een zaak moet leveren die in overeenstemming is met de overeenkomst:

Het goed moet overeenstemmen met de beschrijving van de verkoper, in ruime zin, (omschrijving, type, hoeveelheid, kwaliteit, functionaliteit, compatibiliteit en interoperabiliteit).

Het goed moet overeenstemmen met elk bijzonder, door de consument gewenst gebruik, op voorwaarde dat zulks uiterlijk bij het sluiten van de overeenkomst is meegedeeld aan de verkoper en die laatstgenoemde heeft aanvaard.

Het goed moet worden geleverd samen met al het toebehoren en alle instructies, met inbegrip van de installatie-instructies, zoals bepaald in de overeenkomst.

Het goed moet van updates worden voorzien, zoals bepaald in de overeenkomst.

Volgens de nieuwe regels blijft de verkoper aansprakelijk voor elk conformiteitsgebrek dat bestaat bij de levering van de goederen en dat aan het licht komt binnen 2 jaar na levering. Dat is een belangrijke uitbreiding. Tot nog toe werd een gebrek dat zich binnen een periode van 6 maanden na de levering voordoet, vermoed al aanwezig geweest te zijn bij de levering. Die termijn wordt nu dus opgetrokken tot 2 jaar.
Dit is een weerlegbaar vermoeden. Het is aan de verkoper om aan te tonen dat er een andere reden is voor het defect.
De regel dat de consument de verkoper moet verwittigen binnen de 2 maanden, blijft wel gewoon behouden.

Verder moet de verkoper van dit soort goederen er ook voor zorgen dat de goederen ‘conform’ blijven. Dit betekent dat hij moet zorgen voor de updates (zoals beveiligingsupdates) die nodig zijn om conform te blijven en die de consument redelijkerwijze kan verwachten.
De verplichting van de verkoper is dus beperkt tot de updates die noodzakelijk zijn voor het behoud van de conformiteit van dergelijke goederen met de objectieve en subjectieve conformiteitsvereisten.

Bij een sporthorloge met gps-tracking mag de consument bijvoorbeeld verwachten dat de gps-gegevens regelmatig een update krijgen. Maar upgrades die worden toegepast op nieuwere horloges en die op zich geen impact hebben op de conformiteit van het sporthorloge dat de consument kocht, horen daar niet bij.

Ten slotte moet het goed ook ‘duurzaam’ zijn. Ook hier hangt veel af van de aard van de gekochte goederen en wat de verkoper (of de producent) er over verteld heeft. Als het goed een conformiteitsgebrek vertoont – het doet niet wat overeengekomen werd – dan zijn er drie mogelijkheden:

De consument vraagt dat het goed hersteld of vervangen wordt (tenzij dit niet mogelijk is of het de verkoper op onevenredige kosten zou jagen).

De consument krijgt een evenredige prijsvermindering.

De koopovereenkomst wordt ontbonden (de verkoper neemt het goed terug en betaalt de consument terug).

Luik 2: Verkoop van digitale inhoud en diensten

De verkoop van digitale inhoud en digitale diensten omvat zaken zoals:

computerprogramma’s, applicaties, videobestanden, audiobestanden, muziekbestanden, digitale spellen, e-boeken of andere e-publicaties; en

digitale diensten die de totstandkoming en de verwerking van, de toegang tot, of de opslag van gegevens in digitale vorm mogelijk maken, met inbegrip van software als dienst, zoals het delen van video- en audiomateriaal en andere diensten voor het hosten van bestanden, tekstverwerking of spellen die worden aangeboden in de ‘cloud computing’-omgeving en op social media.

Internettoegangsdiensten vallen er niet onder.
Digitale kansspelen, online-financiële diensten of digitale inhoud die verleend wordt door de overheid, vallen er ook niet onder.

In het oude Burgerlijk Wetboek komt een volledig nieuwe Titel VIbis ‘Overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud en digitale diensten’.
Deze nieuwe titel omschrijft de conformiteitsvereisten waaraan de inhoud of dienst moet voldoen. 

De garantietermijn voor digitale inhoud en diensten bedraagt ook 2 jaar.
Maar het vermoeden dat het gebrek aanwezig was bij de levering geldt enkel als het gebrek zich voordoet binnen het 1e jaar na de levering. In die periode moet de handelaar het tegendeel bewijzen.
De consument moet zijn rechtsvordering inroepen binnen 1 jaar vanaf de dag waarop hij het conformiteitsgebrek vaststelde.

In principe en tenzij anders overeengekomen, moet de verkoper de digitale inhoud of diensten meteen leveren. Gebeurt dat niet, dan moet de consument de handelaar aanmanen om alsnog te leveren. Als dat dan nog niet gebeurt, heeft de consument het recht om de overeenkomst te ontbinden.

In geval van een conformiteitsgebrek heeft de consument het recht om:

de digitale inhoud of digitale dienst conform te laten maken;

een evenredige prijsvermindering te krijgen; of

de overeenkomst te ontbinden.

Een beetje onbekend is dat door deze wetswijziging de handelaar die aansprakelijk is (hetzij wegens niet-levering, hetzij wegens een conformiteitsgebrek) het recht heeft om verhaal te halen op de in de overeenkomstenketen aansprakelijke persoon of personen zonder dat een contractueel beding die aansprakelijkheid kan beperken of uitsluiten.

Belangrijke wijziging

Omwille van zijn complexiteit is deze wetswijziging een beetje op de achtergrond gebleven. De gevolgen zijn echter vergaand en het is niet mogelijk om via kleine lettertjes op de achterkant van de bestelbon de wettelijke aansprakelijkheid te omzeilen.